De Rotterdamse gemeente bepaalt elke vier jaar welke culturele instellingen structurele subsidie ontvangen in het kader van het Cultuurplan. Een van de criteria waar deze instellingen aan moeten voldoen is het aangaan van intensieve en structurele samenwerkingen met andere culturele instellingen of sectoren in de stad. Shirin Mirachor, oprichter van opkomend cultureel instituut (A)WAKE en mede-eigenaar van club MONO, zegt hierover in een interview met Vers Beton: “Ik ben vóór samenwerking, maar in veel gevallen is die niet duurzaam.’’

Gevestigde culturele instellingen werken in het kader van dit beleid steeds vaker samen met de kleine, opkomende instellingen en talenten uit de stad. Dit gaat echter niet zonder slag of stoot; de machtsverhouding tussen deze twee partijen is namelijk ongelijk. Waar de gevestigde instelling functioneert als een geoliede machine, werkt de kleine organisatie dag en nacht om de juiste onderdelen bij elkaar te sprokkelen.

Mijn afstudeeronderzoek toont aan dat deze ongelijkheid zich op talloze manieren uit: Van het kunnen binden van medewerkers en het aanvragen van subsidie, tot aan het hebben van de nodige middelen, bestaanszekerheid en erkenning. Het ogenschijnlijke gemak waarop gevestigde instellingen jonge talenten uitnodigen, valt dan ook verkeerd wanneer de samenwerking tijdelijk van aard is, maar de jongeren van kleur vervolgens wel op de voorkant van het jaarverslag schitteren.

Na afloop van de design thinking-fasen empathize en define, zocht ik naar manieren om gevestigde culturele instellingen aan te moedigen om stappen te zetten naar een gelijkwaardige samenwerking. Dit proces resulteerde in een casus als ontwerpvraag: Hoe kunnen we Het Nieuwe Instituut en (A)WAKE op een radicale en duurzame manier aan elkaar verbinden?

Samen met Shirin en Flora van Gaalen, Hoofd Programma van Het Nieuwe Instituut (een gevestigde culturele instelling in Rotterdam), dook ik in een ontwerpproces. Ik gaf hen de opdracht om, aan de hand van een conceptenboek, individueel tot ideeën te komen. Deze ideeën deelden we vervolgens met elkaar in een collectieve sessie.

In het eerste, divergerende, deel van deze sessie wisselden we uit welke waarden we koppelen aan samenwerken. In het tweede, convergerende, deel komen we met behulp van een waardeer-matrix tot de keuze van een ontwerpoplossing: underground x upperground.

Underground x upperground is een uitwisselingsreis tussen de medewerkers en het netwerk van de opkomende en gevestigde instelling, waarbij zij elkaar rondleiden in elkaars leefwerelden. Het doel van dit concept is meer begrip, bewustwording en kennis over elkaar; over ieders taal, codes en context.

Met het doorlopende concept van een strippenkaart krijgt het concept een staartje. Met de strippenkaart doen de partijen structureel een beroep op elkaar om adviezen, expertises of middelen uit te wisselen: er wordt gebouwd aan een duurzame relatie.