Ruimtelijk ontwerp
Interactief ontwerp
Openbare ruimte
Interieur
Social design
Interactieve installatie
Duurzaamheid en klimaat

Interactieve route naar het einde der tijden

Sarah van Vliet
About Live events
The presenter has activated the presenter mode. Would you like to follow?
Follow presenter
You are following the presenter.
Stop following presenter

In de moderne samenleving staat de mens centraal. Hele oerwouden worden gekapt om als nieuw leefgebied te dienen voor de mens. Gedurende dit proces, dat al decennialang aan de gang is, zijn we het contact met de natuur verloren. Gelukkig zijn er ook nog bevolkingsgroepen die dit contact in stand hebben gehouden, van deze groepen en het bijbehorende gedachtegoed kunnen we veel leren. Want 'De planten en mineralen zijn niet vergeten wie ze zijn. En ook de dieren zijn niet vergeten wie ze zijn. Wij mensen zijn vergeten wie we zijn.'

 

De Duitse filosoof Nietzsche heeft zo'n 150 jaar geleden al onderzoek gedaan naar hoe de mens-natuur verhouding weer hersteld kan worden. Uit mijn onderzoek naar hoe de moderne mens dit kan toepassen in het dagelijks leven blijkt dat het van belang is dat men een vertrouwensband kan opbouwen met de natuur én dat de invloed van het menselijk handelen zichtbaar is, zowel positief als negatief.

 

Voor mijn afstudeeropgave heb ik als case study de Oude Haven in Hilversum genomen. De Oude Haven heeft een wandelroute door gecultiveerde en eenzijdige natuur. Door de route te voorzien van een fysieke tijdlijn, van biodivers, naar eenzijdige natuur, naar het ontbreken van natuur, wordt het menselijk handelen op de lange termijn beter zichtbaar. Daarnaast is het van belang om verschillende scenario's te creëeren binnen de route, waarmee de wandelaar zeggenschap heeft over de afloop. Deze scenario's geven de wandelaar vertrouwen dat de toekomst nog niet vast ligt en zijn/haar keuzes van groot belang zijn. En belangrijker, de route geeft de natuur een stem. 'Help MIJ, want jouw keuzes zijn van groot belang voor ONZE afloop.'


Het onderzoek is opgezet om de volgende hoofdvraag te beantwoorden;

“Hoe kan het personificeren van de natuur door middel van een ruimtelijk ontwerp bijdragen aan de bewustwording van de klimaat noodtoestand én het activeren van de doelgroepen mix?”

 

Deze hoofdvraag wordt beantwoord door middel van de volgende drie deelvragen;

  • Hoe komt het dat klimaatverandering, een wetenschappelijk onderzocht en onderbouwd thema, onderwerp van discussie is?

  • Hoe bereik ik mijn doelgroepen mix én creëer ik urgentie?

  • Wat houdt het personificeren van de natuur in en welke impact heeft dit op de maatschappelijke context?

 

Om de hoofdvraag te kunnen beantwoorden is het van groot belang geweest om te onderzoeken hoe het komt dat het thema nog steeds onderwerp van discussie is. Alleen dan kan er gezocht worden naar een oplossing. Hieruit blijkt dat het streven naar constante economische groei van grote invloed is op de aarde. Om een goede voorouder te kunnen zijn moet we juist streven naar een economische model wat in balans is. Boven de sociale standaard, onder het ecologisch plafond. Daarnaast gaat de klimaatcrisis nauw samen met persoonlijke waarden en politieke ideologieën. Waardoor de informatie omtrent dit thema veel sterker gefilterd wordt. Verder gaat het thema gepaard met toxic masculinity, binary thinking en disconnectedness, wat het thema nog complexer maakt.

 

Uit het onderzoek naar de doelgroepen mix blijkt dat het van groot belang dat er een intrinsieke motivatie ontstaat vanuit de gebruiker, alleen dan kan er verschil worden gemaakt op de lange termijn. Wanneer er een intrinsieke motivatie wordt gecreëerd, is er sprake van acceptatie. Acceptatie is van groot belang, want dit leidt tot actie. In tegenstelling tot schuld en schaamte, deze twee zorgen juist voor weerstand en leiden hiermee tot verlamming of stilstand. Deze intrinsieke motivatie moet bij alle gebruikers worden gecreëerd. Omdat de doelgroepen mix alle leeftijden betreft, is er in het onderzoek gezocht naar een overkoepelende factor. Naast dat het ontwerp leeftijdsspecifieke onderdelen zal bevatten, is er ook de overkoepelende factor. Door gebruik te maken van de zintuigen van de gebruikers, blijft de gegeven informatie of ervaring veel beter hangen. Door verschillende zintuigen te combineren wordt het ontwerp voor alle doelgroepen toegankelijk en begrijpelijk.

 

Tijdens het onderzoek naar het personificeren van de natuur, blijkt dat dit nauw samenhangt met de zeven-generatie filosofie van verschillende inheemse bevolkingsgroepen. Waarbij alle maatschappelijke keuzes worden gemaakt door rekening te houden met de zeven komende generaties. In het Westen wordt er veelal met het Marshmallow brein gedacht, waarbij de mens gewend is geraakt aan een directe beloning. Om op de lange termijn keuzes te kunnen maken, zoals met de zeven-generatie filosofie, moet het eikelbrein worden gestimuleerd.

 

Terug naar de hoofdvraag waarbij er specifiek wordt gevraagd hoe het personificeren van de natuur een bijdrage kan leveren aan het agenderen van de klimaat noodtoestand. Het personificeren van de natuur gebeurd al in vierentwintig landen. Waarbij rivieren en natuurgebieden rechten toegekend krijgen, waarmee de natuur veel beter in bescherming kan worden genomen. In Nederland zijn er al verschillende initiatieven opgezet om dit toe te passen, echter is het tot nog toe niet gelukt. Het is hierbij van belang dat de zichtbaarheid van de natuur toeneemt, dit speelt namelijk een grote rol in het acceptatieproces van haar rechten. Hierin kunnen we de zeven-generatie filosofie van verschillende inheemse bevolkingsgroepen als voorbeeld nemen.

Bovenstaande quotes zijn onderdeel van een vrije parodie op het gedicht van Marsman en werd al in 1970 gepubliceerd. Hieruit wordt pijnlijk duidelijk dat in 1970 al de invloed van het menselijk handelen werd geschetst. "En in alle gewesten wordt door 't vuil in 't water in de natuur al het leven op tragische wijze vermoord." Hoe kan het zo zijn dat anno 2021 dit nog steeds aan de gang is. Dat we vijftig jaar na dato in de zesde massa-extinctie zijn belandt. In 1970 publiceerde het NRC een artikel over een bijeenkomst van honderden wetenschappers over de Biosfeer. Waarbij de introductie was; "De aarde heeft op het ogenblik nog voldoende capaciteit om ons allemaal, en ons zeer talrijke nageslacht, in leven te houden. Maar als we die capaciteit niet aanzienlijk zorgvuldiger gebruiken, dan dat we tot nu toe hebben gedaan, dan is het einde in zicht.

 

Hoe komt het dat klimaatverandering, een wetenschappelijk onderzocht en onderbouwd thema, onderwerp van discussie is?

  • Het streven naar constante economische groei heeft grote invloed op de aarde. Om een goede voorouder te kunnen zijn moeten we juist streven naar een economisch model wat in balans is. Boven de sociale standaard, onder het ecologische plafond.

  • De klimaatcrisis gaat nauw samen met persoonlijke waarden en politieke ideologieën. Hierdoor wordt de informatie omtrent dit thema veel sterker gefilterd.

  • Daarnaast gaat het thema gepaard met toxic masculinity, binary thinking en disconnectedness waardoor het thema nog complexer wordt.

  • Het marshmallow brein blijkt niet langer afdoende te zijn, het eikelbrein moet geactiveerd worden en hierin kunnen verschillende inheemse bevolkingsgroepen en hun zeven generatie filosofie als voorbeeld dienen.

De Oude haven is gelegen in de Havenstraatbuurt, vlakbij het centrum van Hilversum. De Oude haven is in 1876 aangelegd, en functioneerde als het einde van de Gooische Vaart. De Gooische Vaart loopt van ‘s-Graveland naar Hilversum. De Oude haven ligt circa 15 meter dieper dan de gebouwde omgeving. Het afgegraven zand werd gebruik voor de uitbreiding van Hilversum maar ook voor de aanleg van de Amsterdamse grachtengordel. In 1938 werd de Nieuwe Haven, buiten het centrum, aangelegd. Waardoor de Oude haven in verval is geraakt. Onderdeel van het stadspark is een Rijksmonument ontworpen door Dudok. Het betreft een voormalige zand- en zoutbunker.

In 2000 heeft er een herontwikkeling plaatsgevonden door Architectenbureau Groen, waarbij de Oude haven is ontwikkeld tot een stadspark. In 2004 behoorde het stadspark tot de vijf beste inzendingen van de Omgevingsarchitectuurprijs.

 

Twintig jaar later verkeert de Oude haven in vervallen staat. De natuur is eenzijdig, het water staat stil en is vervuild. 

Ondanks de staat waar het park zich in bevindt, wordt er nog wel veel gebruik van gemaakt. Het gaat hier met name om gericht gebruik. Zo wordt de Oude Haven veel gebruikt als route van A naar B, maar ook als plek om honden uit te laten. De gebruikers welke langere tijd in het park verblijven zijn met name jongeren. Aan de centrumzijde van de haven bevindt zich een skatebaan en basketbalveld waar gretig gebruik van wordt gemaakt.

Opvallend is dat bijna alle leeftijdsgroepen worden vertegenwoordigd.

 

De route, weergegeven op de volgende pagina’s heb ik een aantal keer gelopen, op verschillende tijdstippen en dagen. Hieruit valt op dat twee constante gebruikers zijn, weer of geen weer. Dat zijn skatende jonger en de mensen die hun hond uitlaten. 

Daarnaast blijkt dat het park geen fijne plek is in de avonduren. Het park is wel verlicht, maar er wordt geen gebruik van gemaakt. Waar het park overdag wordt gebruikt als vlakke route ten opzichte van de route bergopwaarts parallel hieraan. Wordt deze concessie ‘s nachts gemaakt. Interessant hieraan vind ik dat de route dus de voorkeur heeft maar niet het belangrijkste is. Dit geeft meer vrijheid in de herontwikkeling van het park.

Tijdens mijn onderzoek heb ik kennis gemaakt met het marshmallow- en het eikelbrein, ofwel het korte- en langetermijn denken. Hieruit blijkt dat we in de Westerse cultuur met name denken op de korte termijn. Om het eikelbrein te stimuleren is het van belang dat de invloed van het menselijk handelen zichtbaar wordt. Hierin kan de filosofie van de eerder aangehaalde inheemse bevolkingsgroepen als voorbeeld dienen.

 

Door een route te maken door de Oude Haven waarin zeven generaties worden vertegenwoordigd waaruit de veranderende natuur blijkt. Hierbij is het belangrijk om ook een blik op het verleden te werpen. Waardoor duidelijk is dat de verandering al decennia aan de gang is. De route start in 1960 en heeft een lineaire route naar 2080, zeven generaties vooruit. Maar onderdeel van het gedachtegoed is om vanaf het heden zeven generaties vooruit te kijken. Op de route, vanaf 2020 zijn er verschillende keuzemomenten. Wanneer je op dit keuzemoment aantoont een goede voorouder te zijn, ‘verdien’ je een generatie extra. Maar als je aantoont geen goede voorouder te zijn, blijf je op de lineaire route richting 2080. 

 

De route loopt door de natuur. Van een biodivers landschap in 1960, naar eenzijdige natuur in 2020 en het ontbreken van natuur in 2080. Hierbij streef ik naar een zo realistisch mogelijke weergave van de natuur tot 2020 en een hyperboliserend beeld vanaf 2020. De route is vanuit beide zijden te bewandelen, waarbij de route 1960 tot 2080 leidt tot een zesde massa-extinctie. En de route van 2080 tot 1960 juist een hoopvolle boodschap geeft. De natuur waar we naar terug willen.

 

Uit het onderzoek blijkt dat eigenaarschap, het gevoel onderdeel zijn van een groter geheel en invloed uitoefenen, een grote impact hebben op het acceptatieproces van het personificeren van de natuur. De route wordt gekoppeld aan een app, waarbij er verschillende vraag momenten zullen plaatsvinden. Tot aan het jaar 2020 zal dit oriënterend zijn op de thematiek en de zeven-generatie filosofie. De vragen na 2020 zullen draaien om het zijn van een goede voorouder. Deze vragen zijn eveneens gekoppeld aan het eerder genoemde keuzemoment, waarbij er generaties gewonnen kunnen worden. 

Door deze keuzemomenten in te bouwen;

  • Wordt het menselijk handelen zichtbaar

  • Is er een beloningsmoment

  • Het gevoel onderdeel te zijn van een groter geheel

  • De pracht én geweld van de natuur

 

De route is ontstaan uit het doemdenken over de huidige stand van zaken. Maar ik erken ook dat er de komende decennia wellicht veranderingen plaats zullen vinden welke positieve impact op de klimaat noodtoestand. Door aanpassingen in de tijdlijn te maken, bijvoorbeeld te verlengen, blijft de route accuraat.